แหล่งโบราณคดีเขาศรีวิชัย

แหล่งโบราณคดีเขาศรีวิชัย เป็นแหล่งโบราณคดีที่สำคัญแห่งหนึ่งของภาคใต้ ดังปรากฎหลักฐานโบราณวัตถุสถานจำนวนมากบริเวณเขาศรีวิชัยและพื้นที่ราบโดยรอบ ได้แก่เนินโบราณสถาน ฐานโยนิ ศิวลึงค์ เทวรูปพระวิษณุ ชิ้นส่วนสถาปัตยกรรมหิน เช่น ธรณีประตู กรอบประตูฐานเสา เครื่องถ้วยจี และเครื่องปั้นดินเผาพื้นเมือง รวมทั้งลูกปัดอีกเป็นจำนวนมาก เป็นแหล่งที่พบหลักฐานทางโบราณคดีที่สำคัญหลายอย่าง ตั้งอยู่ทางทิศเหนือของควนพุนพิน ประกอบด้วยเนินเขาหินดินดานผสมเนินดินบริเวณที่เป็นโดกหรือที่ดอน ๒ แห่ง เป็นศาสนสถานประดิษฐานประติมากรรมหรือรูปเคารพเพราะปรากฏร่องรอยแนวอิฐและหินดานกรอบธรณีประตูโถกหนึ่ง พบโยนิโทรนะส่วนอีกโคกหนึ่งใกล้เชิงเขา ที่ปรากฎใบเสมาหินทรายแดงสมัยอยุธยา และเคยพบศิลาลึงค์ บริเวณพื้นที่ราบห่างจากเขาศรีวิชัยไปทางตะวันตกมีสระน้ำขนาดใหญ่เป็นสระกลมสันขอบสระเป็นแนวกันดิน สันนิษฐานว่า “สระพัง” เป็นแหล่งเก็บน้ำสำหรับทำการกสิกรรม ส่วนบนเขาศรีวิชัยประกอบด้วยเนินอิฐหรือศาสนสถาน 2 แห่ง เนินหนึ่งเป็นที่ประดิษฐานพระวิษณุ และหงจากเนินอิฐประดิษฐานพระวิษณุไปทางเหนือประมาณ 40 เมตร มีบริเวณคล้ายสระน้ำ รูปกลมขนาด 10 10 เมตร ก่ออิฐและหินเป็นสันหรืออาจเป็นสระน้ำโบราณสำหรับใช้ในการประกอบพิธีทางศาสนา เนินเขาหรือที่สูงของแหล่งโบราณคดีเขาศรีวิชัย สงวนไว้เฉพาะศาสนาสถานแต่มีการเข้าอยู่อาศัยประกอบกิจกรรมชุมชนบนพื้นราบเบื้องล่างรอบๆ นินเขาที่ตั้งศาสนสถาน ซึ่งเป็นถิ่นฐานของชุมชนโบราณอายุกว่า 1,000 ปี