บว่อ-ฆึ ดูเส่อวอ เลอต่าโอะมู พิธีกรรมความเชื่อในไร่หมุนเวียน

ชาวกะเหรี่ยงเชื่อว่าผลผลิตจากไร่หมุนเวียนของตนนั้นมาจากตนร่วมกับสิ่งศักดิ์สิทธิ์ ต่าง ๆ ดังนั้น หลังจากปลูกข้าวเสร็จแล้วชาวกะเหรี่ยงจำทำพิธี “บว่อ ฆึ” ซึ่งเป็นการเลี้ยงเจ้าที่เจ้าทางที่อยู่ในไร่รวมทั้งคอยช่วยดูแลปกป้องไร่หมุนเวียนให้มีความอุดมสมบูรณ์ปลอดภัยไร่โรคร้ายรวมไปถึงผู้ที่ทำไร่หมุนเวียนให้มีความปลอดภัยอยู่ดีมีความสุข

พิธี “บว่อ ฆึ” เป็นพิธีกรรมที่ทำในครอบครัวที่ทำไร่หมุนเวียนด้วยกัน โดยทั่วไปพิธีนี้เริ่มต้นจากบ้านผู้นำทางจิตวิญญาณ “ฮีโข่” แล้วตามด้วยครอบครัวอื่น ๆ

ในการประกอบพิธี “บว่อ ฆึ” นั้นหัวหน้าครอบครัวแต่ละบ้านจะเป็นผู้ประกอบพิธีส่วนสมาชิกคนอื่นๆจะช่วยเตรียมเครื่องประกอบพิธีกรรมเช่นหมูไก่ตัวผู้และไก่ตัวเมียข้าวพืชผักเหรียญโบราณสร้อยลูกปัดและที่ขาดได้เลยคือเหล้าส่วนแท่นพิธีนั้นทำด้วยไม้ไผ่

• เจ้าที่ เจ้าทาง เจ้าป่าเจ้าเขา วันนี้ขอท่านทั้งหลายจงมารับคำขอขมาที่นำมาถวายด้วย หมู ไก่ เหล้าขอให้มากินชิ้นส่วนสำคัญที่นำมาถวายด้วยขอให้ทุกคนรอบพ้นจากอตรายรอบพ้นจากการเจ็บไข้ได้ป่วยขอให้ผลผลิตสวยงาม เขียวขจี ออกดอกออกผล

• เทพแห่งไฟเอย ไฟคือผู้ที่ร้อนที่สุด คือผู้ที่เผาไหม้ทุกสรรพสิ่ง วันนี้มาเลี้ยงเจ้า เจ้าจึงรับคำขอขมา ให้มากินชิ้นส่วนสำคัญที่นำมาถวาย แล้วดลบันดาลให้ข้าวในไร่สวยงาม เขียวขจี ออกดอกออกผล

หนึ่งในคำอธิฐานจิตของผู้นำจิตวิญญาณและเจ้าของไร่หมุนเวียนแปลงนั้นที่แสดงถึงการทดแทนบุญคุณเจ้าที่เจ้าทางในพื้นที่เหล่านั้น ที่ได้ให้มนุษย์ได้ใช้ประโยชน์ รวมไปถึงขอบคุณธรรมชาติ ทั้งดิน น้ำ ลม ไฟ ที่เกื้อกูลให้พืชผลเจริญงอกงามให้มนุษย์และสัตว์ได้ดำรงชีวิตอย่างเรียบง่าย

ณ. ที่แห่งนี้ ไร่หมุนเวียน บ้านแม่อมยะ ต.ท่าสองยาง อ.ท่าสองยาง จ.ตาก เมล็ดพันธุ์ไร่หมุนเวียนกำลังเบ่งบาน ปีนี้บ้านแม่อมยะ ทำไร่หมุนเวียนแปลงใหญ่ 900 ไร่ โดยใช้กรรมสิทธิ์หน้าหมู่ แปลงรวม หรือ โฉนดชุมชน โดยระบบแปลงรวมนี้ีได้รักษาความหลากหลายทางเมล็ดพันธุ์ ทีมวิจัยชุมชนได้รวบรวมเมล็ดพันธุ์ในไร่หมุนเวียน พบว่า บ้านแม่อมยะ มีพันธุ์ข้าว และพืชผักชนิดอื่น ๆ ที่ปลูกในไร่หมุนเวียน รวมแล้ว 80 ชนิด

พื้นที่บ้านแม่อมยะ มีจำนวนประชากร 402 คน จำนวนครัวเรือน 63 หลังคา ผู้หญิง 178 คน ผู้ชาย 224 คน ร่วมกันดูแลรักษาผืนป่าแผ่นดินแม่ ที่เรียกว่า พื้นที่จิตวิญญาณ “ดูเส่อวอ เลอต่าโอะมู” จำนวน 15,664.51 ไร่ โดยใช้ความเชื่อเป็นเครื่องมือจัดการทรัพยากรธรรมชาติให้คงอยู่มายาวนานกว่า 200 ปีตามหลักฐานการตั้งถิ่นตามประวัติศาสตร์

ทั้งนี้ชุมชนที่วัฒนธรรมประวัติศาสตร์มาอย่างยาวนาน กำลังได้รับความเดือดร้อนการประกาศพื้นที่ป่าตามกฏหมายทับพื้นที่ชุมชน ชุมชนบ้านแม่อมยะ เป็น 1 ใน 49 ชุมชน แม่ฮ่องสอน – ตาก ที่ได้รับผบกระทบจากการประกาศอุทยานแห่งชาติแม่เงา (เตรียมการ)

มาถึงตรงนี้เราเพียงอยากนำเสนอมิติของการดำรงไว้ซึ่งอัตลักษณ์ของชาติพันธุ์ ตาม มติ ครม. 3 สิงหาคม 2553 แนวนโยบายและหลักปฏิบัติในการฟื้นฟูวิถีชีวิตชาวกะเหรี่ยง ในประเด็น การจัดการทรัพยากร ข้อที่ 6 ส่งเสริมความหลากหลายทางชีวภาพในชุมชนบนพื้นที่สูง เช่น การรักษาความหลากหลายของการสร้างพันธุ์พืช การสร้างความมั่นคงทางอาหาร การสร้างความสมดุลของระบบนิเวศผ่านกระบวนการระบบ ”ไร่หมุนเวียนมรดกภูมิปัญญาโลก”

Gallery

Guide ใกล้ : Application คู่ใจคนชอบท่องเที่ยวตัวจริง

Guide ใกล้ เหมือนมีไกด์ไว้ใกล้ตัว
Application นี้จะช่วยแนะนำว่า ตำแหน่งรอบตัวเรามีที่เที่ยว ร้านอาหาร ร้านขายของ ที่พัก หรือสถานที่จุดใดน่าแวะไปสัมผัส ชิม ช็อป แชะ แชร์ พร้อมกิจกรรมเด่นประจำเดือน แผนที่ลงจุดใช้งานง่าย ดูสนุกและสะดวก แค่ดูภาพสวยๆ ก็อยากไปแล้ว

Writer/ Photographer

มูลนิธิพัฒาภาคเหนือ สำนักงานเชียงใหม่

Relate Place

Travel

อาบน้ำแร่ ชมน้ำตก – เวลาความสุขที่ อุทยานแห่งชาติ แจ้ซ้อน

นายรอบรู้ชวนเที่ยว อุทยานแห่งชาติแจ้ซ้อน จ.ลำปาง เล่นน้ำตก ชมบ่อน้ำพุร้อน พักผ่อนท่ามกลางธรรมชาติของผืนป่าเขียวชอุ่ม

Eat

โป่งแยงแอ่งดอย กินข้าวเคล้าเสียงลำธาร

จะดีแค่ไหนถ้าได้กินอาหารอร่อย ท่ามกลางบรรยากาศเย็นสบายตลอดทั้งปี “นายรอบรู้” ขอแนะนำร้านโป่งแยงแอ่งดอย ร้านอาหารที่โอบล้อมไปด้วยขุนเขาลำเนาไพรและมองเห็นวิวน้ำตกแม่สาที่ไหลผ่านตลอดปี

Eat

ติ่มซำนักร้อง

ตรัง : เอ๋…ทำไมต้องชื่อ “ติ่มซำนักร้อง” คิดพลางต้องรีบหาที่นั่ง ไม่อย่างนั้นจะไม่เหลือโต๊ะว่าง นั่งปุ๊บพนักงานเสิร์ฟก็ลำเลียงติ่มซำมาวาง…วาง…วางปั๊บ นับไปนับมาทั้งของนึ่งของทอดรวมแล้วไม่ต่ำกว่า 20 อย่าง!!!

Eat

ของกิ๋นเมืองแป้ ลำแต๊ๆ อิ่มแปล้เลยเจ้า

ของกิ๋นเมืองแป้ ลำแต๊ๆ อิ่มแปล้เลยเจ้า แอ่วเมืองเหนือ ไปหา ของกินเมืองแพร่ เมืองเล็กๆ ที่กำลังจะเป็นเมืองสุดฮิปของคนที่ชอบใช้ชีวิตแบบสโลว์ไลฟ์ ซึ่งหากพูดถึงของกิ๋นล่ะก็ มีให้เลือกสะป๊ะอย่าง ในร้านสุดชิก ร้านรับแขก หรือร้านบ้านๆ รับรองลำขนาด… โฮะ BAKE&CRAFT CAFE’ บ้านเก่า ผองเพื่อน และเค้กรสละมุน เป็นร้านของผองเพื่อนคนเมืองแพร่ที่รวมตัวกันเปิดคาเฟ่เล็กๆ โดยแปลงโฉมใต้ถุนบ้านไม้เก่าของคุณป้าเป็นที่แวะพักสไตล์ปูนเปลือยสำหรับคนรักการดื่มกาแฟ โต๊ะเก้าอี้เป็นทั้งไม้เก่า อะลูมิเนียม และหีบไม้เก๋ๆ นำผ้าฝ้ายย้อมฮ่อมเอกลักษณ์เมืองแพร่ทำเป็นผ้าม่าน ประดับด้วยโคมไฟกระดาษ และวางไม้กระถางสร้างมุมสวน บรรยากาศในร้านเลย “โฮะ”