หนังใหญ่ มหรสพอันทรงคุณค่าของชาวระยอง
หนังใหญ่วัดบ้านดอนเป็นของล้ำค่าทางวัฒนธรรมท้องถิ่น ปัจจุบันถูกเก็บรักษา ดูแล และจัดแสดงอยู่ในวัดบ้านดอน ตำบลเชิงเนิน อำเภอเมือง จังหวัดระยอง ตามประวัติหนังใหญ่ของวัดบ้านดอนไม่ปรากฏข้อมูลที่แน่ชัดว่าเกิดขึ้นตั้งแต่เมื่อไหร่ โดยใคร
ด้วยความสวยงาม ลวดลายละเอียดละออของตัวหนังจึงมีผู้สันนิษฐานว่าน่าจะเป็นฝีมือของช่างหลวง และยังพบว่าลวดลายมีความคล้ายคลึงกับหนังใหญ่ชุดพระนครไหวที่สร้างขึ้นมาในสมัยรัชกาลที่ 2 และอีกกระแสบอกว่าอาจจะเป็นฝีมือของช่างสองสกุล คือ สกุลกรุงเทพฯ และสกุลอยุธยา (นวลพรรณ บุญธรรม อ้างใน ชีวสิทธิ์ บุญยเกียรติ บรรณาธิการ. 2549)
หนังใหญ่ที่วัดบ้านดอนแห่งนี้พระยาสมุทรโภคชัยโชคชิตสงคราม (เกตุ ยมจินดา) เจ้าเมืองระยองคนแรกได้สั่งซื้อหนังชุดนี้มาจากพัทลุงจำนวน 200 ตัว เพื่อเล่นในวัดจันทอุดม (วัดเก๋ง) ที่ท่านมีบทบาทในการร่วมสร้าง รวมถึงยังได้ว่าจ้างครูหนัง หรือ นายโรงที่ชื่อครูประดิษฐ์ มาเป็นผู้ฝึกสอนให้ชาวบ้านด้วย
หลังจากที่พระยาสมุทรโภคชัยโชคชิตสงคราม (เกตุ ยมจินดา) สิ้นไป หนังใหญ่วัดบ้านดอนถูกเก็บรักษาไว้ที่วัดจันทอุดม (วัดเก๋ง) ต่อมากลายเป็นวัดร้างและกลายเป็นโรงพยาบาลระยองในเวลาต่อมา และภายหลังหนังใหญ่ชุดนี้จึงถูกนำมาไว้ที่วัดบ้านดอนแห่งนี้
จากการนั่งคุยกันราวหนึ่งชั่วโมง ครูอำไพ บอกกับเราว่า สาเหตุที่ถูกนำมาเก็บไว้ที่วัดบ้านดอนเนื่องจากว่าครูเชิด ครูหนัง ครูพากย์อยู่ละแวกนี้จึงได้นำหนังใหญ่มาเก็บไว้ที่นี่เพื่อเป็นศูนย์กลางของการฝึกซ้อม จึงเกิดชื่อ “หนังใหญ่วัดบ้านดอน” จากนั้นเป็นต้นมา โดยมีพระครูปลัดวิรัตน์ อคฺคธมฺโม (พระครูบุรเขต วุฒิกร) เจ้าอาวาสวัดบ้านดอน คณะกรรมการอนุรักษ์หนังใหญ่วัดบ้านดอน และหน่วยงานในภาครัฐและเอกชน ร่วมกันสืบสาน อนุรักษ์ และเผยแพร่ให้คนภายนอกรู้จัก