ช่วงเวลาของการเปลี่ยนผ่าน

พิธีกรรมเปลี่ยนผ่านนี้ในทางทฤษฎีทางมานุษยวิทยาเป็นสภาวะทางสังคมอย่างหนึ่งที่จะปฏิบัติเมื่อเปลี่ยนแปลงจากสภาวะหนึ่งเข้าสู่อีกสภาวะหนึ่ง  โดยแบ่งออกได้เป็น 3 ขั้นตอนคือ 1) ช่วงการแบ่งแยกหรือการผละออก (separation) 2) ช่วงที่เป็นสภาวะก้ำกึ่ง (liminal) และ 3) การกลับคืนสู่สภาวะปกติโดยผ่านพิธีกรรมอันสมบูรณ์แล้ว (aggregation) (Turner,Victor.ค.ศ.1969 หน้า 94-130)  ในช่วงเวลาของการประกอบพิธีกรรมนี้เป็นช่วงเวลาที่อยู่ในสภาวการณ์พิเศษ ซึ่งในเวลาปกติไม่สามารถกระทำการเช่นนี้หรือปฏิบัติกับพระสงฆ์อย่างในพิธีฮดสรงได้

ในช่วงการประกอบพิธีกรรมฮดสรง ชาวบ้านได้มีการแห่พระสงฆ์ที่จะเข้าประกอบพิธีกรรมรอบๆ โบสถ์หรือศาลาการเปรียญสามรอบ ในขณะที่แห่นั้นมีมหรสพรื่นเริงพร้อมด้วยชาวบ้าน คณะสงฆ์ผู้ใหญ่ผู้น้อยมาร่วมขบวนฟ้อนรำ ส่งเสียงดัง ชาวบ้านใช้เสลี่ยงแบกหาม หยอกล้อ โยนพระสงฆ์ที่กำลังจะเข้าพิธีขึ้นลงอย่างสนุกสนาน 

จากนั้นเมื่อเข้าพิธีการสำคัญคือการ “ฮดสรง” โดยใช้น้ำอบน้ำหอมรดผ่านฮางฮด หรือ รางรดที่ได้ตระเตรียมไว้เป็นอย่างดี หรือแม้แต่ราดกับตัวพระเองก็เห็นว่าทำได้ ซึ่งกิจกรรมเหล่านี้ในเวลาปกตินั้นไม่สามารถกระทำได้

การฮดนั้นมีลำดับขั้นของการถวายยศ หรือ สมณศักดิ์ คือ ชั้นฮดครั้งแรกคือ “สำเร็จ”เมื่อสึกออกมาเรียก “จาน” (อาจารย์) ฮดครั้งที่ 2 เรียก “ซา” สึกออกมาเรียก “อาจารย์ซา” ฮดครั้งที่ 3 เรียก “ญาครู” สึกออกมาเรียก “อาจารย์ครู” ฮดครั้งที่ 4 เรียก “ญาท่าน” สึกออกมาเรียก “พระหลักคำ” ฮดครั้งที่ 5 เรียก “พระลูกแก้ว” ฮดครั้งที่ 6 เรียก “พระยอดแก้ว” (กันหา สีกุนวง.2559)