“อาบน้ำคืนเพ็ญ” บ้านสามเรือน @ อยุธยา

เคยชมไหม ประเพณีอาบน้ำใต้แสงจันทร์?

ช่วงเทศกาลลอยกระทงที่ผ่าน “นายรอบรู้” มาเที่ยวงานลอยกระทงกันที่ชุมชนสามเรือน ต.สามเรือน อ.บางปะอิน จ.พระนครศรีอยุธยา กิจกรรมที่โดดเด่นมีทั้งล่องเรือสัมผัสวิถีชีวิตริมคลองโพธิ์ ลอยกระทงตาลปัตร และที่พลาดไม่ได้คือพิธีอาบน้ำคืนเพ็ญ ถือเป็นพิธีกรรมอันศักดิ์สิทธิของชาวสามเรือน

ประเพณีนี้เดิมสืบทอดกันมาเมื่อครั้งอดีต แต่ช่วงเวลาหนึ่งกลับถูกกลืนหายไปพร้อมความเน่าเสียของสายน้ำ ปัจจุบันมีการฟื้นฟูประเพณีดังกล่าวขึ้นมาอีกครั้ง ภายใต้การสนับสนุนของหน่วยบูรณาการวิจัย และความร่วมมือของเพื่อพัฒนาเชิงพื้นที่ สำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.)

นอกจากรื้อฟื้นประเพณีโบราณอันทรงคุณค่าแล้ว ยังทำให้ผู้คนกลับมาช่วยกันดูแลสายน้ำของพวกเขาด้วย

สร้างสรรค์ “กระทงตาลปัตร” ชวนกันอนุรักษ์สายน้ำ

แดดยามบ่ายคล้อยกระทบหลังคาโบสถ์สะท้อนเป็นประกายวิบวับ เราเดินไปยังศาลาริมน้ำของวัดสามเรือน ช่วงเทศกาลวันลอยกระทงแบบนี้ ชาวชุมชนและผู้ที่เกี่ยวข้องจะร่วมมือกันจัดพื้นที่บริเวณศาลาท่าน้ำของวัดสามเรือนให้สวยงาม และพื้นที่อีกฟากหนึ่งข้างลำคลองตรงข้ามวัดให้เป็นที่นั่งรองรับพระสงฆ์ที่จะมาทำพิธีกรรมในช่วงกลางคืน ส่วนบริเวณข้างๆ ศาลาท่าน้ำนั้นจะมีการวางแพไม้ไผ่ไว้สำหรับอำนวยความสะดวกให้ผู้ร่วมงานได้เดินลงไปลอยกระทงได้นั่นเอง

เบื้องหน้าเราคือ ชาวบ้านกำลังร่วมแรงร่วมใจกันประดับตกแต่งสถานที่จัดงานวันลอยกระทงกันอย่างแข็งขัน หนึ่งในนั้นที่เห็นแล้วชวนให้เข้าไปดู คือกระทงรูปร่างแปลกตาที่ชาวบ้านกำลังประดิษฐ์กันอยู่  เขาเรียกว่ากระทงตาลปัตร แต่เอ๋! ทำไมต้องทำด้วยผักตบชวาล่ะ

กระทงตาลปัตร (ตา-ละ-ปัด) เป็นภูมิปัญญาการใช้ของที่มีอยู่แล้วให้เกิดประโยชน์ โดยนำผักตบชวาจากลำคลองมาทำเป็นกระทงใช้แทนหยวกกล้วย ถือเป็นกุศโลบายอย่างหนึ่งในการอนุรักษ์สายน้ำของชุมชนบ้านสามเรือน และเป็นการสร้างอัตลักษณ์ที่โดดเด่นของชุมชนอีกด้วย

ใครที่อยากสัมผัสประสบการณ์ลอยกระทงที่แปลกใหม่ ไม่ควรพลาดมาเที่ยวงานลอยกระทง ณ ชุมชนสามเรือนที่ได้ทั้งประดิษฐ์กระทงตาลปัตรเอง แถมยังได้สร้างสรรค์จินตนาการไปกับการออกแบบกระทงตามสไตล์ของแต่ละคนที่ไม่เหมือนใครอีกด้วย

ดวงจันทร์ลอยเด่นมา “อาบน้ำคืนเพ็ญ” กันเถอะ

แสงตะวันลับขอบฟ้า ได้เวลาเดินเที่ยวงานลอยกระทงกันแล้ว เสียงเพลงลูกทุ่งสุดฮิตที่เปิดในงานพร้อมด้วยไฟนีออนหลากสีที่ประดับตกแต่งช่วยสร้างสีสัน และทำให้บรรยากาศภายในวัดดูครึกครื้นยิ่งขึ้น

จุดหนึ่งที่เนืองแน่นไปด้วยผู้คนคือท่าน้ำริมคลองโพธิ์ หลายคนตบเท้าเดินเข้าไปลอยกระทงกันอย่างไม่ขาดสาย บ้างก็มากันเป็นครอบครัว บ้างก็มากันแบบคู่รัก สิ่งหนึ่งที่มีเหมือนกันคือต่างประคองกระทงกันมาประชันความสวยงามกันอย่างไม่มีใครยอมใครกันเลยละ

ไฮไลท์ของงานลอยกระทงที่นี่คือการชมพิธีอาบน้ำคืนเพ็ญ หรือวันเพ็ญเดือนสอง ที่พระจันทร์ลอยเด่นอยู่กลางศีรษะ เป็นประเพณีที่มีจุดเริ่มต้นมาจากศาสนาพราหมณ์ในชมพูทวีป ไทยเรารับความเชื่อดังกล่าวมาปฏิบัติด้วยเช่น อย่างน้อยก็กว่า 100 ปีมาแล้ว ดังที่มีหลักฐานปรากฏในหนังสือพระราชพิธีสิบสองเดือน พระราชนิพนธ์ในพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ในรัชกาลที่ 5

สำหรับชุมชนสามเรือน ประเพณีดังกล่าวเคยเป็นส่วนหนึ่งในวิถีชีวิตของชุมชน จากความผูกพันของผู้คนกับลำคลองที่มีมาอย่างยาวนาน ทำให้ชาวบ้านเชื่อว่าน้ำสะอาดที่ใช้ในพิธีจะมีความศักดิ์สิทธิ์  ผู้ที่อาบน้ำแสงจันทร์ในคืนวันลอยกระทงนั้นจะได้รับความเป็นสิริมงคลด้วยเช่นกัน

คลองโพธิ์ อดีตคนในชุมชนจะรู้จักกันดีในชื่อ คลองขนมบูด เนื่องจากมีลักษณะคดเคี้ยว  ขนาดไม่กว้าง  เมื่อเดินทางก็ต้องใช้คลองนี้เป็นหลัก ทำให้การเดินทางใช้ระยะเวลาค่อนข้างนาน จึงเปรียบเทียบว่า กว่าจะถึงที่หมายขนมที่ทำเพื่อไปถวายพระก็บูดเสียหายหมด เป็นที่มาของชื่อ คลองขนมบูด ที่ชาวบ้านในท้องถิ่นเรียกขาน  ก่อนจะเปลี่ยนเป็น  คลองโพธิ์  เพื่อให้เกิดความไพเราะ

ชาวบ้านจะพายเรือไปกลางคลองและตักน้ำไปเก็บไว้ในโอ่งตามบ้าน เพื่อใช้อุปโภคและบริโภค  ซึ่งประเพณีนี้เลือนหายจากชุมชนไปประมาณ  20 ปี เพราะน้ำเริ่มเน่าเสียเพราะการปล่อยของเสียจากโรงงานอุตสาหกรรม การปิดประตูระบายน้ำ รวมถึงการทิ้งของเสียจากครัวเรือน

ชุมชนสามเรือนจึงฟื้นฟูประเพณีอาบน้ำคืนเพ็ญขึ้นมาใหม่ ร่วมกับสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย โดยเริ่มจากกำจัดสิ่งปฏิกูล ฆ่าเชื้อโรคตามกระบวนการทางชีววิทยาเพื่อปรับปรุงคุณภาพน้ำให้ใสสะอาด จนมีค่าความเป็นกรดด่างตามเกณฑ์มาตรฐานก่อนจัดประเพณีอาบน้ำคืนเพ็ญ

ปีนี้มีการจัดงานที่ยิ่งใหญ่ด้วยการนิมนต์พระภิกษุสงฆ์นำสวดจำนวน 45 รูปด้วยกัน และสีสันของงานที่ขาดไม่ได้เลย คือ ชุดการแต่งกายของผู้เข้าร่วมทำพิธี หากเป็นผู้หญิงจะต้องกายแต่งกายด้วยการนุ่งกระโจมอก ส่วนผู้ชายจะนุ่งเพียงผ้าขาวม้าผืนเดียวเท่านั้น เรียกได้ว่าหากหลุดขึ้นมาคงมีเฮทั่วน่านน้ำเป็นแน่

เมื่อพระสงฆ์ทำพิธีเสร็จแล้ว ผู้เข้าร่วมก็จะค่อยๆ พายเรือส่วนกันยังกลางแม่น้ำ ไหว้ขอขมาแม่น้ำก่อนจะตักน้ำอาบกันกลางลำคลอง บ้างก็สาดน้ำกันอย่างสนุกสนาน เห็นแบบนี้แล้วอยากไปทำพิธีกับเขาบ้างใช่มั้ยละ หากใครสนใจร่วมงานอาบน้ำคืนเพ็ญปีหน้ายังทัน อย่าลืมแวะมาเยือนชุมชนสามเรือนกันละ

ขอขอบคุณสำนักงานกองทุนสนับสนุนการวิจัย (สกว.) และข้อมูลจากงานวิจัยกระบวนการมีส่วนร่วมในการฟื้นฟูอนุรักษ์และสืบทอดประเพณีอาบน้ำคืนเพ็ญชุมชนสามเรือน จังหวัดพระนครศรีอยุธยา โดยคณะศิลปะศาสตร์ มหาวิทยาลัยเทคโนโลยีราชมงคลสุวรรณภูมิ อำเภอพระนครศรีอยุธยา จังหวัดพระนครศรีอยุธยา

Info

อาบน้ำคืนเพ็ญ

– วัดสามเรือน ต.สามเรือน อ.บางปะอิน จ.พระนครศรีอยุธยา

– GPS : 14.284826, 100.634558 / https://goo.gl/maps/bT2brQ64XD82

Previous
Next

Guide ใกล้ : Application คู่ใจคนชอบท่องเที่ยวตัวจริง

Guide ใกล้ เหมือนมีไกด์ไว้ใกล้ตัว
Application นี้จะช่วยแนะนำว่า ตำแหน่งรอบตัวเรามีที่เที่ยว ร้านอาหาร ร้านขายของ ที่พัก หรือสถานที่จุดใดน่าแวะไปสัมผัส ชิม ช็อป แชะ แชร์ พร้อมกิจกรรมเด่นประจำเดือน แผนที่ลงจุดใช้งานง่าย ดูสนุกและสะดวก แค่ดูภาพสวยๆ ก็อยากไปแล้ว

Writer/ Photographer

วิราพร คงนวล

วิราพร คงนวล

สาวใต้ตาคม พร้อมลุยทุกการท่องเที่ยว ชอบสัมผัสวัฒนธรรมต่างถิ่น กินของอร่อยรสแซ่บ

Relate Place

News

ททท. เปิดตัวโครงการ STAR ยกระดับผู้ประกอบการ “มาร่วมสร้างท่องเที่ยวไทยให้ยั่งยืน”
เตรียมพร้อมรับตลาดนักท่องเที่ยวมูลค่าสูง ผ่าน 17 เป้าหมายการพัฒนาการท่องเที่ยวที่ยั่งยืน

การท่องเที่ยวแห่งประเทศไทย (ททท.) แถลงข่าวเปิดตัวโครงการ STAR : Sustainable Tourism Acceleration Rating ณ ห้องโถงธนะรัชต์ อาคาร ททท. เพื่อเดินหน้า Shape Supply ยกระดับห่วงโซ่อุปทานในอุตสาหกรรมท่องเที่ยวสู่มาตรฐานการท่องเที่ยวยั่งยืน ภายใต้แนวคิด “มาร่วมสร้างท่องเที่ยวไทยให้ยั่งยืน”สอดรับเป้าหมายการพัฒนาที่ยั่งยืน Sustainable Tourism Goals : STGs พร้อมผลักดันให้เกิดการเปลี่ยนแปลงอย่างสมดุลทุกมิติก้าวสู่การเป็น High Value and Sustainable Tourism โดยเตรียมเปิดรับสมัครผู้ประกอบการตั้งแต่วันที่ 16 สิงหาคม 2566 เป็นต้นไป ทางเว็บไซต์ www.TATstar.org

News

ททท. เปิดตัว “โครงการ 365 วัน มหัศจรรย์เมืองไทย เที่ยวได้ทุกวัน”

ททท. เปิดตัวกิจกรรมสุดว้าว ภายใต้ “โครงการ 365 วัน มหัศจรรย์เมืองไทย เที่ยวได้ทุกวัน” ตอบโจทย์ทุกไลฟ์สไตล์ ตรงใจนักท่องเที่ยว

เริ่มแล้ว! ททท. จัดเต็มแสง เสียง กับงาน “วิจิตร 5 ภาค @กรุงเทพมหานคร” ดึงเทคโนโลยีล้ำสมัย สะท้อนศิลปะและความเชื่อคนไทย ใน 3 พื้นที่แลนด์มาร์ก กรุงเทพมหานคร
News

ททท. จัดงาน “วิจิตร 5 ภาค @กรุงเทพมหานคร”

เริ่มแล้ว! ททท. จัดเต็มแสง เสียง กับงาน “วิจิตร 5 ภาค @กรุงเทพมหานคร” ดึงเทคโนโลยีล้ำสมัย
สะท้อนศิลปะและความเชื่อคนไทย ใน 3 พื้นที่แลนด์มาร์ก กรุงเทพมหานคร

News

เปิดเส้นทางท่องเที่ยวทางน้ำ กรุงเทพมหานครถึงพระนครศรีอยุธยา

ททท. ร่วมกับหอการค้าไทย เดินหน้าเปิดเส้นทางท่องเที่ยวทางน้ำ กรุงเทพมหานครถึงพระนครศรีอยุธยา หวังกระตุ้นการเดินทางท่องเที่ยวในประเทศ ดึงกลุ่มนักท่องเที่ยวคุณภาพ สู่การท่องเที่ยวไทยอย่างยั่งยืน