เยี่ยมบ้านคุณย่าของแม่หญิงจันทร์วาด

หลายคนอาจไม่รู้ว่า ราชวงศ์จักรีสืบเชื้อสายมาจากเจ้าพระยาโกษาปาน ขุนนางในสมัยอยุธยา และยังเกี่ยวข้องกับตัวละครแม่หญิงจันทร์วาดในละครบุพเพสันนิวาสอีกด้วย!

เราเริ่มต้นกันที่จังหวัดพระนครศรีอยุธยา เมืองเก่าของเราแต่ก่อน โดยไปเยี่ยมชมวัดดุสิตาราม ตำบลหันตรา ในอำเภอเมือง ซึ่งมีประวัติศาสตร์เชื่อมโยงกับ ‘เจ้าแม่วัดดุสิต’ บรรพบุรุษของสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก  

เจ้าแม่วัดดุสิตเป็นพระนมของของสมเด็จพระนารายณ์มหาราช ท่านมีบุตร 3 คน บุตรชายคนโตชื่อ เหล็ก ภายหลังก็คือเจ้าพระยาโกษาเหล็ก บิดาของตัวละครแม่หญิงจันทร์วาดที่เราคุ้นเคยกันดีในละครบุพเพสันนิวาส (แม่หญิงจันทร์วาดไม่มีตัวตนจริงในประวัติศาสตร์) บุตรคนที่สองเป็นหญิงชื่อ แช่ม ต่อมาเป็นท้าวศรีจุฬาลักษณ์ บุตรคนที่สามเป็นชายชื่อ ปาน ต่อมาก็คือออกพระวิสูตรสุนทร หรือเจ้าพระยาโกษาปาน เจ้าพระยาโกษาปานมีหลานคือพระยาราชนิกูล (ทองคำ) เป็นพระบิดาของสมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก

เดิมเจ้าแม่วัดดุสิตชื่อบัว อาศัยอยู่ใกล้วัดดุสิต ซึ่งตั้งอยู่ริมคลองดุสิตตรงส่วนที่ต่อกับคลองปากข้าวสาร ต่อมาสมเด็จพระนารายณ์มหาราชพระราชทานสร้างพระตำหนักที่ข้างวัดถวายพระนม นางจึงได้ชื่อเรียกกันมาว่า เจ้าแม่วัดดุสิต

คนในสมัยก่อนมีความเชื่อว่าบ้านแต่ละหลังผูกโยงกับชีวิตเจ้าของบ้าน เพราะเวลาที่ลงเสาเอกสร้างบ้านจะต้องดูฤกษ์ของเจ้าของบ้านเป็นคน ๆ ไป ทำให้เมื่อเจ้าของบ้านคนนั้นเสียชีวิตลง ลูกหลานก็จะถวายบ้านหลังนั้นให้แก่สงฆ์ นำไปสร้างวัดสร้างกุฏิพระหรือทำประโยชน์อย่างอื่น ไม่ว่าจะเป็นคนชนชั้นไหนก็เชื่อเช่นนี้ เช่นเดียวกัน หลังจากที่เจ้าแม่ดุสิตเสียชีวิตลงไป พระตำหนักของท่านก็ถูกถวายให้แก่สงฆ์ในวัดดุสิตาราม แม้ปัจจุบันไม่เหลือหลักฐานแล้ว แต่วัดดุสิตารามก็มีโบราณสถานที่น่าสนใจ เช่น เจดีย์ พระอุโบสถ รอยพระพุทธบาท

ภายหลังนายทองคำ หลานของเจ้าแม่วัดดุสิตย้ายไปตั้งถิ่นฐานที่เมือง สะเกตรัง หรือจังหวัดอุทัยธานีในปัจจุบัน ในสมัยของสมเด็จพระที่นั่งท้ายสระ และให้กำเนิดทายาทของครอบครัวคือนายทองดี (สมเด็จพระปฐมบรมมหาชนก) เมื่อนายทองดีเติบโตขึ้นก็ย้ายกลับมาที่พระนครศรีอยุธยา เพื่อรับราชกาลในสมัยของพระเจ้าอยู่หัวบรมโกศ ต่อมาได้รับพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ให้เป็นพระอักษรสุนทร ดำรงตำแหน่งเสมียนตรามหาดไทย

นายทองดีได้ไปสร้างบ้านอยู่บริเวณป้อมเพชรไพโรจน์ สมรสกับหญิงสาวชาวจีนชื่อดาวเรือง (บางตำราว่าชื่อหยก)  มีบุตรธิดารวม 5 คน บุตรคนหนึ่งคือนายทองด้วง มีความสามารถด้านการออกศึกสงครามจึงได้รับบรรดาศักดิ์เป็น สมเด็จเจ้าพระยามหากษัตริย์ศึก ก่อนปราบดาภิเษกขึ้นเป็นปฐมกษัตริย์แห่งราชวงศ์จักรี