ผ้าทอลายน้ำไหลไทลื้อ บ้านหนองบัว

ผ้าทอหลากลวดลายหลายสีสันที่แขวนวางอยู่ตามมุมต่างๆ ของร้านค้าในหมู่บ้านหนองบัว  . ท่าวังผา  ใกล้กับวัดหนองบัวที่มีงานจิตกรรมฝาผนังชั้นเลิศนั้น  สร้างความตื่นตาแก่ผู้ที่รักผ้าไทย  อีกทั้งรูปแบบลายผ้า ยังมีหลายผืนที่คล้ายคลึงกับที่ปรากฏในจิตรกรรม

A1
ใส่บรเรือเก่าไทลื้อ หลังวัดหนองบัว ที่ใต้ถนมีการสาธิตการทอผ้ารยายภาพ
สาธิตการ “อีดฝ้าย” ดีดฝ้าย และปั่นฝ้ายให้เป็นเส้น
การอีดฝ้าย เป็นการแยกเมล็ดฝ้ายออกจากปุยฝ้าย เมล็ดจะนำไปปลุกในปีต่อไป

ในยุคหลายร้อยปีก่อนที่ผู้คนยังมีวิถีชีวิตพึ่งพิงกับธรรมชาติ  ผู้คนในถิ่นฐานต่างๆ อาศัยฝีมือในการสร้างพื้นฐานปัจจัยสี่  อาหาร บ้านเรือน ยารักษาโรค และโดยเฉพาะ เครื่องนุ่งห่ม ล้วนแต่เป็นความสามารถในการสร้างสรรค์ผลิตภัณฑ์เพื่อใช้ในชีวิตประจำวัน

เช่นเดียวกับหญิงสาวชาวไทลื้อ  ซึ่งอพยพจากดินแดนสิบสองปันนา มาอาศัยอยู่ในหลายจังหวัดทางภาคเหนือของไทย  โดยเฉพาะใน เชียงราย น่าน พะเยา  ราว 200 ปีมาแล้ว ไทลื้อเมืองล้า กลุ่มใหญ่ได้มาตั้งรกรากอยู่บริเวณบ้านหนองบัว  . ท่าวังผา  รวมไปถึงบ้านดอนมูล  บ้านต้นฮ่าง  และอีกหลายหมู่บ้าน

B1-3
ย้อมด้ายด้วยสีธรรมชาติ

ในยุคที่ต้องลงแรงปลูกฝ้ายในเดือนสิงหาคมกันยายน เพื่อให้ได้ดอกฝ้ายสีขาวหรือสีน้ำตาลอ่อน (ปุยหุ้มเมล็ด) เพื่อพร้อมในการนำมาทำเป็นเส้นด้ายในปลายปี  สาวๆ ในยุคนั้นชำนาญในการอีดฝ้ายแยกเมล็ดออกจากปุย  ดีดให้ฟูแล้วนำมาม้วนที่อุ๊ยๆ บอกว่าเป็นการ  แปงหางเป็นม้วนๆ ก่อนนำมาดึงเป็นเส้นฝ้ายยาว นำมาม้วนเป็นใจ 

จากนั้นจึงนำไปย้อมด้วยสีสันต่างๆ  เช่น สีน้ำเงินจากฮ่อม  สีแดงจากครั่ง  สีน้ำตาลจากแก่นฝาง สีดำจากมะเกลือ และอื่นๆ  จากนั้นจึงนำมาทอเป็นผืนผ้าที่ใช้ในชีวิตประจำวัน ไม่ว่าจะเป็น ผ้าหลบหรือผ้าเติ้ม (ผ้าปุที่นอน) ผ้าห่ม ที่เรียกว่า ผ้าตาโก้ง  หรือผ้าผืนธรรมดาที่ไว้ตัดเสื้อป้าย ตัดกางเกงสะดอขายาว  มุ้ง  หมอน

B1
อุปกรณ์ในการแปรสภาพดอกฝ้ายให้กลายเป็นเส้นไหม

ที่โดดเด่นและงดงามที่สุดคงเป็น ผ้านุ่ง  หรือที่เรียกว่าผ้าซิ่นตา  มีลักษณะแปลกว่าผ้ากลุ่มชนอื่นคือเป็นผ้าซิ่นที่มีสองตะเข็บ เรียกว่าซิ่นตา โดยจะทอผ้าตามยาวจนได้ขนาดที่ต้องการแล้วนำมาเย็บด้านข้างทั้งสองด้านจนเป็นถุง

ในช่วงกาลหลายร้อยปี  ชาวไทลื้อนอกจากได้รักษาลวดลายในผืนผ้าของตัวเองไว้แล้ว ยังได้รับอิทธิพล และผสมผสานลวดลายต่างๆ  ทั้งจากกลุ่มคนไทยวน  ม่าน (พม่า) ลาว  รวมถึงลื้อกลุ่มใหม่ๆ ที่อพยพเข้ามาในระยะหลังๆ  ทำให้ซิ่นไทลื้อมีความโดดเด่นด้วยเทคนิคการทอที่หลากหลาย ตั้งแต่การมัดหมี่  จก ขิด  เกาะ ล้วง  การยกดอก

ผ้าไทลื้อที่โดดเด่นมากมีสามประเภท คือ  ผ้าซิ่นม่าน  ซิ่นก่าน และซิ่นลายน้ำไหล

ทอผ้าที่หลังวัดหนองบัว
ทอผ้าที่หลังวัดหนองบัว

ถ้ามาที่หลังวัดหนองบัวจะมีกลุ่มคนเฒ่า มีแม่อุ๊ยสามสี่คน  นั่งทอผ้าอยู่เกือบทุกวัน  แม่อุ๊ยนิยมนุ่งผ้าซิ่นม่านกับเสื้อป้าย   ซิ่นม่านเป็นซิ่นที่ใช้นุ่งในชีวิตประจำวัน รวมถึงในในงานพิธีกรรม หรืองานบุญต่างๆ  มีลักษณะเป็นลายขวาง  สีน้ำเงิน  ม่วง แดง สลับลายมุก แต่ละช่องไม่เท่ากัน  บ้างก็นิยมทอด้วยไหมหรือสอดดิ้นเงินดิ้นทองไว้ด้วย 

ผ้าตาโก้ง เป็นผ้าที่ชาวไทลื้อนิยมใช้เป็นผ้าห่ม
ผ้าเติ้มหรือผ้าหลบ ผ้าปูที่นอนลวดลายโบราณ
D1
ผืนสีน้ำเงินด้านหน้าคือ “ซิ่นมันก่าน” ย้อมคราม
D2
ซิ่นม่าน ใช้สีแบบเอิธโทน เป็นผ้าฝ้ายย้อมสีธรรมชาติ สีสันเรียบง่ายไม่ฉูดฉาด

ซิ่นก่าน  หรือเรียกว่า ซิ่นมัดก่าน/คาดก่าน  ซิ่นแบบนี้ได้รับอิทธิพลมาจากคนไทลื้อในลาวที่อพยพเข้ามา  มีลักษณะเดียวกับผ้ามัดหมี่ คือนำด้ายที่จะทอมามัดเป็นลวดลายต่างๆ เช่น ลายน้ำไหล ลายขอ  หรือลวดลายอื่นๆ ตามจินตนาการของผู้ทอ  ส่วนใหญ่นิยมย้อมด้วยคราม ซึ่งจะให้สีน้ำเงิน  หรือครั่งที่ให้สีแดงก่ำ  โดยบริเวณที่มัดไว้จะเป็นลวดลายสีขาว 

E
ซิ่นน้ำไหลไทลื้อ ที่เต็มได้ด้วยสีสันและลวดลายอันสวนงาม สังเกตผืนที่สองจาดด้านขวาเป็น ลายน้ำไหลภูเขา

ซิ่นลายน้ำไหลไทลื้อ  ซิ่นลายนี้เป็นการรทอลวดลายเลียนแบบการไหลของกระแสน้ำที่พลิ้วไหว  ใช้ด้ายพุ่งสลับสีแล้วใช้วีธีเกาะ ล้วง ทำเป็นลวดลาย มีทั้งขนาดเล็กและขนาดใหญ่  เรียกลวดลายแตกต่างกันออกไป เช่น ลายน้ำใหลใบข้าว น้ำไหลมัดแตง  น้ำไหลภูเขา

ลายน้ำไหล ผสมกับลายขอ
E5
ลวดลายต่างๆ ทีปรากฏบนผืนผ้าลายน้ำไหล ยิ่งทอลายเล็กละเอียดเต็มผืน ยิ่งทอยาก ต้องเป็นสาวๆ ที่ยังมีสายตาดีที่สามารถทอได้

ในสมัยก่อนนั้น หญิงสาวทุกคนจะต้องทอผ้าเป็น เพราะถือเป็นคุณสมบัติสำคัญ  หากใครทอผ้าไม่เป็นก็จะไม่มีใครมาสู่ขอ  เช่นเดียวกันชายหนุ่มที่นิยมสักลายที่ขา  เพื่อแสดงถึงความกล้าหาญ  การที่เราเห็นลวดลายผ้าทอหลากลวดลายเต็มผืนผ้านั้น  ส่วนใหญ่คนทอมักจะเป็นสาวๆ หรือแม่เรือนที่เพิ่งออกเรือน  สายตายังดี จึงสามารถทอผ้าที่มีลวดลายจำนวนมาก  เช่นลายมุก ลายขอใหญ่  ลายหงส์ เป็นลายลื้อล้วงที่สวยงาม  พออายุมากขึ้นสายตาแย่ลงก็มักจะทอผ้าที่เรียบง่าย  ลวดลายน้อยลง

ผ้าทอลายเรียบๆ ผืนหนึ่งๆ หากนับเวลาตั้งแต่เตรียมปลูกฝ้ายจนสามารถเก็บดอกฝ้ายได้ก็ใช้เวลานานหลายเดือน  และยังต้องใช้เวลาอีกนับเดือนหลังงานบ้าน งานนา เพื่อมาทอผ้า  ยิ่งเป็นผ้าผืนสวยลวดลายประณีตที่สาวๆ มักจะทอให้ตัวเองไว้ใช้ในงานบุญ  หรือแม้แต่เก็บไว้ใช้ในงานแต่งงานของตัวเองนั้น  บางผืนต้องใช้เวลาทอนานนับปี   

G
พี่อุ๊หลั่น จันต๊ะยอด ผู้ดูแลร้านสิบสองปันนา ผ้าทอไทลื้อ

ลวดลายที่สอดแทรกอยู่ในผืนผ้าจึงมีใช่เพียงใช้เป็นอาภรณ์  แต่ยังเป็นผลงานของศิลปะแห่งชีวิต  ที่นับวันจะมีผู้สืบทอดน้อยลงไป

indigo
Indigo ต้นครามน้อย
Share on facebook
Share on twitter
Share on pinterest

Info

กลุ่มทอผ้า หลังวัดหนองบัว (ร้านสิบสองปันนา ผ้าทอไทลื้อ)

เป็นกลุ่มทอผ้าโดยคนเฒ่าคนแก่ของบ้านหนองบัว  มีการสาธิตการอีดฝ้าย การดีดฝ้าย หรือการดึงฝ้ายเป็นเส้น  สามารถไปทดลองทำได้ 

ร้านสิบสองปันนา ผ้าทอไทลื้อ

ที่ตั้ง ตำบล ป่าคา อำเภอ ท่าวังผา น่าน 55140

Facebook สิบสองปันนา ผ้าทอไทลื้อ

Info

กลุ่มทอผ้า จันทร์สมการทอ

หลายสิบปีก่อน  นางจันทร์สม พรหมปัญญา เป็นผู้รื้อฟื้นและชักชวนให้หญิงสาวชาวหนองบัวกลับมาทอผ้าพื้นเมืองขึ้นมาอีกครั้ง  โดยเฉพาะผ้าทอลายน้ำไหลไทลื้อ  สามารถไปชมการทอผ้าได้ทุกวัน

ที่ตั้ง  บ้านหนองบัว .ป่าคา .ท่าวังผา .น่าน

โทร 054 685 222

Previous
Next

Guide ใกล้ : Application คู่ใจคนชอบท่องเที่ยวตัวจริง

Guide ใกล้ เหมือนมีไกด์ไว้ใกล้ตัว
Application นี้จะช่วยแนะนำว่า ตำแหน่งรอบตัวเรามีที่เที่ยว ร้านอาหาร ร้านขายของ ที่พัก หรือสถานที่จุดใดน่าแวะไปสัมผัส ชิม ช็อป แชะ แชร์ พร้อมกิจกรรมเด่นประจำเดือน แผนที่ลงจุดใช้งานง่าย ดูสนุกและสะดวก แค่ดูภาพสวยๆ ก็อยากไปแล้ว

Writer/ Photographer

 อนุรัตน์ วัฒนาวงศ์สว่าง

อนุรัตน์ วัฒนาวงศ์สว่าง

Relate Place

News

Best of Coffee and Tea @ Chiangrai2018

ททท. ชวนสัมผัสเสน่ห์แห่งชากาแฟในงาน “Best of Coffee and Tea @ Chiangrai2018”มหกรรมท่องเที่ยวที่ชวนดื่มด่ำไปกับชาและกาแฟที่เป็นที่สุดทั่วเมืองไทย กว่า 40 ร้าน พบที่สุดแห่งกาแฟสิงห์เหนือ ปะทะเสือใต้ ชมนิทรรศการ 10 เส้นทางท่องเที่ยวจิบชา-ดื่มกาแฟที่ต้องลอง อัพเดทเทรนด์ชากาแฟก่อนใคร

News

DITP เดินหน้ายกระดับกัญชงสู่สินค้าแฟชั่นและไลฟ์สไตล์ป้อนตลาดโลก

เมื่อเร็ว ๆ นี้ นายภูสิต รัตนกุล เสรีเริงฤทธิ์ อธิบดีกรมส่งเสริมการค้าระหว่างประเทศ (DITP) เป็นประธานเปิดงานการอบรมเชิงปฏิบัติการการพัฒนาต้นแบบสินค้า ภายใต้โครงการพัฒนาและส่งเสริมการส่งออกสินค้าสิ่งทอและเครื่องนุ่งห่มที่ทำจากเส้นใยและผลิตภัณฑ์ใยกัญชง ณ โรงแรมโนโวเทล สยามสแควร์ กรุงเทพฯ และผ่านระบบออนไลน์ โดยมีวัตถุประสงค์เพื่อถ่ายทอดองค์ความรู้เชิงลึกให้ผู้ประกอบการ ไม่ว่าจะเป็น คุณลักษณะและความพิเศษของสิ่งทอกัญชง การนำไปใช้ให้เหมาะสมกับผลิตภัณฑ์ เทรนด์แฟชั่นและไลฟ์สไตล์จากกัญชง

Travel

4 จุดเช็คอินที่เที่ยววันหยุดสุดสัปดาห์ ณ เมืองพัทยา จังหวัดชลบุรี

หากนึกถึงที่เที่ยวใกล้กรุงเทพฯ ก็คงไม่พ้นพัทยา เมืองพัทยาเป็นเมืองที่เต็มไปด้วยนักท่องเที่ยว ไม่ว่าจะเป็นแหล่งท่องเที่ยวตามธรรมชาติ ชายหาด แหล่งท่องเที่ยวแสง สี เสียง แต่วันนี้เราจะพาไปจุดเช็คอินสถานที่ท่องเที่ยวที่สามารถไปได้ยกแก๊ง จะเป็นแก๊งเพื่อน คู่รัก หรือจะพาครอบครัวไปในวันหยุดสุดสัปดาห์ เพลิดเพลินได้ทั้งความรู้และความบันเทิง

News

เส้นสายสีสันอัศจรรย์ผ้าไทยครั้งที่ ๕

สุดสัปดาห์นี้ถ้ายังไม่มีแพลนจะเดินทางไปไหน “นายรอบรู้ นักเดินทาง” จะพาทุกคนนุ่งซิ่นเดินชมงาน เส้นสายสีสันอัศจรรย์ผ้าไทย ครั้งที่๕ จัดขึ้นที่เดอะสตรีทรัชดา ตั้งแต่วันที่ ๑ – ๔ สิงหาคมนี้ ภายในงานจะพบกับร้านค้าผ้าชื่อดังที่ยกขบวนตบเท้าเข้ามาให้เลือกซื้อกันถึงเมืองกรุง อาทิ ร้านผ้าและสิ่งถักทอไท Dadaลุนตยาผ้าโบราณ ร้านบุญยวง และอีกต่างๆมากมาย