การฮด / หดสรง เป็นสำเนียงในภาษาอีสานหมายถึงการรดน้ำ หรือพิธีเถราภิเษก พิธีกรรมยกย่องพระผู้ใหญ่ผ่านน้ำศักดิ์สิทธิ์ นิยมทำในช่วงงานบุญเดือนห้า เดือนหก เป็นพิธีกรรมเก่าแก่ที่หาได้ยากในปัจจุบัน พบในกลุ่มคนลาวทั้งสองฝั่งแม่น้ำโขง ถือเป็นการถวายสมณศักดิ์ให้แก่พระสงฆ์ เป็นการยกย่องพระสงฆ์ในระดับหมู่บ้าน ที่ชาวบ้านร่วมใจกันจัดขึ้น
พิธีกรรมฮดสรงถูกกำหนดโดยชาวบ้าน เพื่อยกย่องพระสงฆ์ที่ปฏิบัติดีปฏิบัติชอบ ผ่านมติของชาวบ้าน หรือเป็นการสร้างขวัญกำลังให้กับพระสงฆ์โดยมีเจ้าภาพจัดกองฮดขึ้นมา พิธีกรรมนี้นิยมจัดขึ้นในช่วงเดือนห้า หรือช่วงสงกรานต์ บ้างพบในพิธีกรรมการทำบุญแจกข้าวที่ใช้แทนกองบวช เรียกว่า “กองฮด” เพื่ออุทิศส่วนบุญส่วนกุศลให้ผู้ที่ล่วงลับไปแล้ว และพบในช่วงออกพรรษา มีการทำพิธีสำหรับพระสงฆ์ที่จำพรรษาตั้งแต่ 1 พรรษาขึ้นไป มี “ฮางฮด” หรือ รางรด เป็นอุปกรณ์ที่สำคัญในการประกอบพิธี
จากการสำรวจวัดทั้งในและนอกพื้นที่ภาคอีสานพบว่ามีร่องรอยของพิธีกรรมนี้อยู่ทั่วไป แต่ไม่เป็นที่นิยมแล้ว จากการสังเกตเห็นว่ามี “ฮางสรงน้ำ” ถูกแขวนโชว์ไว้ในสภาพที่ไม่ได้ใช้งานอยู่หลายแห่ง และยังพบว่ามีฮางสรงน้ำในลักษณะเดียวกันนี้ในชุมชนชาวพวนที่อำเภอหนองโดน จังหวัดสระบุรี แต่จากคำบอกเล่าของชาวบ้านก็ยืนยันว่าไม่มีพิธีกรรมดังกล่าวนี้แล้ว
นอกจากนี้ยังพบว่าพิธีกรรมฮดสรง หรือเถราภิเษกในวัฒนธรรมลาวอีสานนี้ปรากฏให้เห็นเป็นภาพบนฮูปแต้ม (จิตรกรรม) บนสิม หรือ โบสถ์วัดป่าเลไลย์ ในอำเภอนาดูน จังหวัดมหาสารคาม ที่ละเอียดงดงามมากในแบบงานช่างพื้นถิ่น ผู้เขียนเองได้มีโอกาสไปร่วมงานฮดสรงในครั้งแรกจากคำเชิญของเพื่อนในช่วงวันออกพรรษาที่อำเภอโพนพิสัย จังหวัดหนองคาย จึงขอนำภาพบรรยากาศมาให้ชมประกอบ
“ฮางหด” หรือ รางรด อุปกรณ์สำคัญในการประกอบพิธีกรรมนี้ จากลักษณะที่พบเป็นท่อนไม้รูปพญานาค หรือคล้ายเรือสุพรรณหงส์ แต่มีหัวเป็นรูปนาค ตรงกลางถูกทำให้เป็นร่องเพื่อที่จะให้น้ำไหลผ่าน และส่วนหางมีการเจาะเป็นรูสำหรับการเทน้ำอบ น้ำหอมลงไป ตกแต่งให้สวยงามโดยการแต่งเติมแต้มสีสัน ส่วนขนาดใหญ่น้อยนั้นขึ้นอยู่กับชุมชนว่าจะทำขึ้นมาอย่างไร น้ำที่ใช้สรงพระบางชุมชนที่เคร่งครัดต้องมีการตระเตรียมน้ำจากบ่อหรือแหล่งน้ำศักดิ์สิทธิ์ที่ชาวบ้านเชื่อถือ หรือไม่มีก็ใช้น้ำฝนและผ่านพิธีกรรมและมีคนหาบน้ำใส่หม้อดินแห่พร้อมๆ กับขบวนแห่พระด้วย
“สำเร็จเพียงตา ซาเพียงหู คูเพียงง่อน” (ชั้นสำเร็จยาวเท่าตา ชั้นซายาวเท่าหู ชั้นครูยาวเท่าท้ายทอย)
นอกจากฮางหดที่เป็นเครื่องประกอบพิธีที่สำคัญแล้ว ยังมีเครื่องประกอบพิธีกรรมอื่นๆ ที่สำคัญอีกคือ เครื่องยศ หรือหลาบเงิน หลาบทอง มีลักษณะแผ่นเงินแผ่นทองสำหรับจารหรือบันทึกชื่อของพระภิกษุที่ประกอบพิธีลงไป ขนาดของหลาบขึ้นอยู่กับลำดับชั้นในการฮดสรงดังนี้
หลาบชั้นสำเร็จ หรือ การเข้าพิธีครั้งแรก ได้หลาบขนาดกว้าง 1 นิ้ว หรือวัดความยาวจากคางขึ้นไปถึงลูกตาหรือ
หลาบขั้นชาหรือซา ขนาดกว้าง 1 นิ้ว วัดความยาวจากใบหูซ้ายไปจนถึงใบหูขวา ตำแหน่งซา ต้องผ่านพิธีกรรม หรือต้องฮดถึง 3 ครั้ง เรียกว่า ซา 1 หลาบ ซา 2 หลาบและ 3 หลาบ
หลาบเงินชั้นคู ขนาดกว้าง 1 นิ้ว หรือยาวจากท้ายทอยฝั่งด้านซ้ายไปจนถึงด้านขวา หรือวัดได้รอบศีรษะ ตำแหน่งคูนี้ ต้องผ่านพิธีกรรม หรือฮดถึง 3 ครั้ง เช่นกัน เรียกว่า คู 1 หลาบ คู 2 หลาบ คู 3 หลาบ
นอกจากนี้เครื่องประกอบพิธีกรรมยังต้องมีอัฐบริขาร เครื่องใช้ของพระภิกษุ 8 อย่าง (ผ้าจีวร ผ้าสังฆาฏิ ผ้าสบง รัดประคด มีดโกน กล่องเข็ม ธมกรกหรือเครื่องกรองน้ำ และมีดตัดเล็บ) ผ้าห่ม รองเท้า ไม้เท้าเหล็ก หมวก (หว่อม) ที่ทำด้วยผ้าสีแดงปักด้วยไหมทองสำหรับสวมทำเป็นเกศ เม็ง (เตียง) ตาลปัตร
พิธีกรรมเปลี่ยนผ่านนี้ในทางทฤษฎีทางมานุษยวิทยาเป็นสภาวะทางสังคมอย่างหนึ่งที่จะปฏิบัติเมื่อเปลี่ยนแปลงจากสภาวะหนึ่งเข้าสู่อีกสภาวะหนึ่ง โดยแบ่งออกได้เป็น 3 ขั้นตอนคือ 1) ช่วงการแบ่งแยกหรือการผละออก (separation) 2) ช่วงที่เป็นสภาวะก้ำกึ่ง (liminal) และ 3) การกลับคืนสู่สภาวะปกติโดยผ่านพิธีกรรมอันสมบูรณ์แล้ว (aggregation) (Turner,Victor.ค.ศ.1969 หน้า 94-130) ในช่วงเวลาของการประกอบพิธีกรรมนี้เป็นช่วงเวลาที่อยู่ในสภาวการณ์พิเศษ ซึ่งในเวลาปกติไม่สามารถกระทำการเช่นนี้หรือปฏิบัติกับพระสงฆ์อย่างในพิธีฮดสรงได้
ในช่วงการประกอบพิธีกรรมฮดสรง ชาวบ้านได้มีการแห่พระสงฆ์ที่จะเข้าประกอบพิธีกรรมรอบๆ โบสถ์หรือศาลาการเปรียญสามรอบ ในขณะที่แห่นั้นมีมหรสพรื่นเริงพร้อมด้วยชาวบ้าน คณะสงฆ์ผู้ใหญ่ผู้น้อยมาร่วมขบวนฟ้อนรำ ส่งเสียงดัง ชาวบ้านใช้เสลี่ยงแบกหาม หยอกล้อ โยนพระสงฆ์ที่กำลังจะเข้าพิธีขึ้นลงอย่างสนุกสนาน
จากนั้นเมื่อเข้าพิธีการสำคัญคือการ “ฮดสรง” โดยใช้น้ำอบน้ำหอมรดผ่านฮางฮด หรือ รางรดที่ได้ตระเตรียมไว้เป็นอย่างดี หรือแม้แต่ราดกับตัวพระเองก็เห็นว่าทำได้ ซึ่งกิจกรรมเหล่านี้ในเวลาปกตินั้นไม่สามารถกระทำได้
การฮดนั้นมีลำดับขั้นของการถวายยศ หรือ สมณศักดิ์ คือ ชั้นฮดครั้งแรกคือ “สำเร็จ”เมื่อสึกออกมาเรียก “จาน” (อาจารย์) ฮดครั้งที่ 2 เรียก “ซา” สึกออกมาเรียก “อาจารย์ซา” ฮดครั้งที่ 3 เรียก “ญาครู” สึกออกมาเรียก “อาจารย์ครู” ฮดครั้งที่ 4 เรียก “ญาท่าน” สึกออกมาเรียก “พระหลักคำ” ฮดครั้งที่ 5 เรียก “พระลูกแก้ว” ฮดครั้งที่ 6 เรียก “พระยอดแก้ว” (กันหา สีกุนวง.2559)
ปัจจุบันพิธีกรรมฮดสรงเหลือให้คนรุ่นใหม่เห็นไม่มากนัก พบมากก็แต่ร่องรอยของการมีพิธีดังกล่าวจากฮางฮด หรือ รางรดน้ำที่แขวนอยู่บนศาลาวัด แต่ก็ยังไม่หมดไปเสียทีเดียว บางชุมชนที่มีความเคร่งครัดในพิธีกรรมแบบดั้งเดิมก็ยังปฏิบัติสืบทอดกันอยู่ เพื่อเป็นขวัญกำลังใจให้กับพระภิกษุ เชื่อมร้อยความสัมพันธ์ระหว่างผู้คนกับวัดในฐานะศูนย์กลางของชุมชนอย่างที่เคยเป็นมา
Guide ใกล้ เหมือนมีไกด์ไว้ใกล้ตัว
Application นี้จะช่วยแนะนำว่า ตำแหน่งรอบตัวเรามีที่เที่ยว ร้านอาหาร ร้านขายของ ที่พัก หรือสถานที่จุดใดน่าแวะไปสัมผัส ชิม ช็อป แชะ แชร์ พร้อมกิจกรรมเด่นประจำเดือน แผนที่ลงจุดใช้งานง่าย ดูสนุกและสะดวก แค่ดูภาพสวยๆ ก็อยากไปแล้ว
สงขลาแดนดินถิ่น 2 ทะเล เมืองเล็ก ๆ ที่ยังกรุ่นกลิ่นอายเมืองเก่า บรรยากาศเชื้อเชิญให้เราเข้ามาสัมผัสร้านรวงสองข้างทาง พบปะพูดคุยกับผู้คนในชุมชนเชื้อสายจีน ชมบ้านเมืองสมัยสงคราม ห้องแถวไม้โบราณหรือตึกสไตล์ชิโนยูโรเปียนสุดคลาสสิค บริเวณใจกลางย่านแห่งนี้
หนองคายเป็นเมืองชายแดนที่แสนมีเสน่ห์ ผู้คนไม่พลุกพล่าน ตั้งห่างจากประเทศลาว บ้านพี่เมืองน้องของเราแค่เพียงแม่น้ำกั้น ใครชอบบรรยากาศสงบ “นายรอบรู้” ขอบอกว่ามาหนองคายรับรองไม่ผิดหวัง แถมยังวางแผนเดินทางข้ามไปเที่ยวเวียงจันทน์ต่อได้อีกด้วย
อวาดิน่า ฮิลส์ บาย อนันตรา เป็นโครงการวิลล่าที่พักอาศัยตั้งอยู่บนเนินเขาบนหาดลายันที่ได้รับการยอมรับว่าเป็น “ย่านเอ็กซ์คลูซีฟ” ของเกาะภูเก็ต ชูจุดยืนความคุ้มค่าด้านการลงทุนอสังหาริมทรัพย์ ด้วยสถานที่ตั้งที่ดีเยี่ยม ความหรูหราเหนือระดับ และความสะดวกสบายจากการบริหารของรีสอร์ทระดับห้าดาว
ไม่ไกลจากเมืองกรุงที่แสนวุ่นวาย มีหนึ่งอำเภอเล็กๆ ที่มนต์เสน่ห์แห่งสายน้ำชวนให้หลงใหล คงความเก่าดั้งเดิมไว้ให้ย้อนนึกถึงวันวาน หวนคิดถึงอดีต ที่นี่คือ อ. บ้านแพ้ว หนึ่งในสามอำเภอของจังหวัดสมุทรสาคร ในวันนี้ นายรอบรู้ นักเดินทาง จะพาคุณไปสัมผัสความวินเทจของตลาดเก่า 100 ปี พร้อมแวะชมแวะชิมของอร่อยที่คาเฟ่สุดชิคแอนด์ชิล สไตล์บ้านแพ้ว…ถ้าคุณพร้อมแล้วก็ตามมาได้เลย